Ngày 13/04/2023, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH) đã tổ chức Buổi bảo vệ luận án tiến sĩ cho Nghiên cứu sinh Nguyễn Thị Huế, chuyên ngành Công nghệ sinh học Nông, Y, Dược. NCS đã bảo vệ thành công đề tài luận án tiến sĩ: “Phân tích cơ chế mô học và phân tử trong tương tác không tương thích giữa Meloidogyne graminicola và Oryza sativa L.”
Đề tài được hướng dẫn khoa học bởi TS. Stephane Bellafiore (Viện Nghiên cứu Phát triển, Pháp) và PGS. TS. Hà Việt Cường (Học viện Nông nghiệp Việt Nam)
Buổi bảo vệ có sự tham gia của 7/7 thành viên Hội đồng, gồm:
- PGS. TS. Eric Lacombe – Trưởng khoa Khoa Khoa học Sự sống – Chủ tịch
- GS. Pierre Czernic – Đại học Montpellier, Pháp – Phản biện
- PGS. TS. Nguyễn Xuân Cảnh – Học viện Nông Nghiệp Việt Nam – Phản biện
- PGS. TS. Trần Đăng Khánh – Viện Di Truyền Nông Nghiệp – Phản biện
- TS. Phạm Thị Dung – Học viện Nông Nghiệp Việt Nam – Ủy viên
- TS. Mai Thị Phương Nga – Trường Đại học Khoa học và Công Nghệ Hà Nội – Ủy viên
- TS. Tô Thị Mai Hương – Trường Đại học Khoa học và Công Nghệ Hà Nội – Ủy viên, Thư ký
Tại buổi bảo vệ, NCS Nguyễn Thị Huế đã trình bày những kết quả nghiên cứu đạt được của luận án trước Hội đồng. Cụ thể, Meloidogyne graminicola (M. graminicola), một loài tuyến trùng sinh dưỡng gây bệnh trên thực vật được cho là một tuyến trùng chính gây hại trên lúa ở Đông Nam Á. Trong bối cảnh thuốc trừ sâu hóa học đã và đang bị hạn chế ở nhiều quốc gia, việc sử dụng những giống lúa kháng có ý nghiã chiến lược trong quản lí bệnh hại. Zhonghua 11 là giống lúa Oryza sativa (O. sativa) subsp japonica kháng với M. graminicola. Nghiên cứu của NCS Nguyễn Thị Huế tập trung vào các nghiên cứu cơ bản về phân tử tế bào và di truyền về sự tương tác không tương thích giữa Zhonghua 11 và M. graminicola.
Sự di truyền của gen liên quan tới tính kháng đối với M. graminicola ở Zhonghua 11 đã được nghiên cứu bằng cách sử dụng các cây con F2 thu được từ hạt lai trong loài O. sativa japonica (Zhonghua 11và Nipponbare) và lai hai loài O. sativa subsp japonica và O. sativa subsp indica (Zhonghua 11 và IR64). Kết quả chỉ ra rằng tính kháng ở Zhonghua 11 rất nhiều khả năng được kiểm soát bởi hai gen kháng trội không liên kết với nhau. Phân tích ở mức độ tế bào, tác giả nhận thấy tính kháng của Zhonghua 11 có liên quan đến phản ứng quá mẫn cảm.
Ở mức độ phân tử, NCS Nguyễn Thị Huế đã nghiên cứu sự liên quan của một số gen tự thực bào, các gen liên quan đến phòng thủ cũng như các gen liên quan tới ba con đường hormone phòng thủ cơ bản, như đường hướng salicylic acid (SA), jasmonic acid (JA) và ethylene (ET) ở Zhonghua 11 sau khi bị xâm nhiễm bởi M. graminicola. Kết quả cho thấy tín hiệu SA có thể đóng vai trò quan trọng đối với phản ứng quá mẫn cảm tạo bởi gen kháng ở Zhonghua 11.
Đáng chú ý, sự biểu hiện của hai gen tự thực bào OsAtg4 và OsAtg7 tăng lên đáng kể ở rễ cây kháng cùng với phản ứng chết của tế bào đã cho thấy rằng tự thực bào đã được kích hoạt và có thể góp phần vào phản ứng quá mẫn cảm liên quan đến tính kháng M. graminicola. Tuy nhiên, độ bền tính kháng của Zhonghua 11 có khả năng bị đe dọa bởi sự tiến hóa của M. graminicola khi mà chúng có thể vượt qua cơ chế kháng và trở thành M. graminicola độc lực. Tác giả đã thu thập ở ngoài tự nhiên và phân lập được quần thể M. graminicola có độc lực với Zhonghua 11. Nghiên cứu về hình thái học cho thấy quần thể độc lực này có ít sự thay đổi về hình thái so với quần thể không độc M. graminicola MgVN18. Quần thể độc lực này có thể sinh sản trên cây kháng Zhonghua 11 và hai giống lúa kháng O. sativa LD24 và Khao Pao Maw, cũng như trên cây cà chua mang gen kháng Mi- 1.2; tuy nhiên không vượt qua tính kháng của các giống lúa O. glaberrima. Nghiên cứu chỉ ra rằng M. graminicola làm giảm sự phát triển, sinh trưởng của cây lúa, sự nảy mầm và sức sống của hạt lúa. Kiểm tra hệ số sinh sản của M. graminicola trên một số loài cây che phủ được dùng trên đồng ruộng cho thấy M. graminicola có thể sinh sản tốt trên những cây che phủ đó, vì vậy cần lựa chọn cây che phủ phù hợp.
Kết quả nghiên cứu của luận án tiến sĩ góp phần tìm hiểu cơ chế tương tác giữa M. graminicola và giống lúa Oryza sativa L, từ đó hiểu rõ hơn về cách M. graminicola tấn công cây lúa để đưa ra các phương pháp phòng và trị bệnh hiệu quả hơn, góp phần phát triển các giống cây mới có khả năng kháng M. graminicola và nâng cao năng suất cây trồng.
Hội đồng đánh giá cao nghiên cứu của NCS Nguyễn Thị Huế, là công trình khoa học nghiêm túc, công phu, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Hội đồng chấm luận án đã họp kín và bỏ phiếu, với kết quả 7/7 phiếu tán thành.
PGS. TS. Eric Lacombe, Chủ tịch Hội đồng cho biết Hội đồng ấn tượng với kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án và chúc mừng NCS Nguyễn Thị Huế đã có buổi bảo vệ thành công.
Trước khi kết thúc buổi bảo vệ, NCS Nguyễn Thị Huế đã phát biểu gửi lời tri ân tới các Thầy, Cô Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội và các thầy cô hướng dẫn vì đã luôn đồng hành, hỗ trợ và tạo điều kiện để NCS triển khai nghiên cứu và bảo vệ thành công luận án. NCS Nguyễn Thị Huế cũng gửi lời cảm ơn những người bạn NCS đã luôn sát cánh, động viên tinh thần, giúp NCS vượt qua những khó khăn, áp lực khi dịch Covid-19 xảy ra và đã ảnh hưởng đến quá trình triển khai nghiên cứu nội dung của luận án.
Cũng tại buổi bảo vệ, PGS. TS. Nguyễn Xuân Nhiệm – Trưởng Khoa Đào tạo Tiến sĩ cho biết: “USTH tham gia đào tạo trình độ tiến sĩ từ năm 2014. Đến nay, Trường đã và đang đào tạo 51 NCS và có 10 NCS bảo vệ thành công. Các chương trình đào tạo tiến sĩ của Trường được xây dựng bởi các nhà khoa học Việt Nam và Pháp theo chuẩn quốc tế, cho phép nghiên cứu sinh có điều kiện học tập và nghiên cứu trong môi trường học thuật chất lượng cao.”
PGS. TS. Nguyễn Xuân Nhiệm gửi lời chúc mừng tới NCS Nguyễn Thị Huế bảo vệ luận án thành công và cảm ơn TS. Stephane Bellafiore (Viện Nghiên cứu Phát triển, Pháp) và PGS. TS. Hà Việt Cường (Học viện Nông 77nghiệp Việt Nam, Việt Nam) đã nhiệt tình hướng dẫn và hỗ trợ NCS. Nguyễn Thị Huế. PGS. TS. Nguyễn Xuân Nhiệm bày tỏ hi vọng TS. Stephane Bellafiore sẽ tiếp tục tham gia hợp tác đào tạo nghiên cứu sinh với USTH trong thời gian tới.
Chúc mừng NCS Nguyễn Thị Huế. Chúc bạn tiếp tục thành công trên con đường sắp tới.
